Bu Blogda Ara

3 Mart 2012 Cumartesi

TARİHSEL ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI : KONYA (4)


 TARİHSEL ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI 

KONYA 
Doç. Dr. Mehmet Tunçer

KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI : 101   EKİM   2006 - ISBN: 9944-913-50-2


BÖLÜM III


III.1. KONYA TARİHSEL KENT DOKUSUNA İLİŞKİNDİĞER

PLANLAMA VE PROJELENDİRME ÇALIŞMALARI

III.1.1. PİRİ MEHMED PAŞA KÜLLİYESİ VE ÇEVRESİVE NAKIPOĞLU CAMİİ ÇEVRESİ KORUMA PLANLAMASI ÇALIŞMALARI

Konyatarihsel kent dokusunu korumaya yönelik olarak çevre ölçeğinde yapılan ilkçalışmalardan biri, Karatay Belediye Başkanlığı tarafından hazırlanan “PiriMehmed Paşa Külliyesi ve Çevresi Koruma Planlaması” ve “Nakıpoğlu Camii ÇevresiKoruma Planlaması” çalışmalarıdır.
Buçalışmalar, Kasım 1995 tarihinde başlamış, “Koruma Amaçlı İmar Planı”, “Analizve Değerlendirme Çalışmaları” ile “Plan Araştırma Raporu” Ocak 1996 tarihindetamamlanmıştır [19].
Böylece 1982yılındaki ilk saptama ve belgeleme çalışmalarının ardından 14 yıl geçtiktensonra ilk koruma planlaması çalışmaları yapılabilmiştir.
Bu çalışmaKonya K.T.V.K. Koruma Kurulu tarafından 1996 yılı mart ayında onaylanmıştır [20].
Nakıpoğlu Vakfınaait cami ve çevresine ilişkin Koruma Amaçlı İmar Planı’nda[21]vakıf arazisinin doğusundan geçen 12 metrelik yol ve otoparkın iptali ve bualanla ilgili olarak yapılmış olan 18. Madde uygulamasının iptali talebine ilişkin görüş sunulmuştur [22].


PLAN 3: NAKIPOĞLU VAKFI – NAKIPOĞLU CAMİÇEVRESİ KORUMA PLANI
 (Tasarım : Tunçer, M., UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd.)

III.1. 2. PİRİ MEHMED PAŞA KENTSEL SİT ALANIKORUMA PLANLAMASI VE UYGULAMALARI


PiriMehmed Paşa Külliyesi, tarihi kent merkezi içerisinde Selimiye Camisini,Mevlana Külliyesine bağlayan Selimiye Caddesi güney-doğusunda bulunmaktadır.Külliye, Gayr-i Menkul Anıtlar Yüksek Kurulu’nun Konya’ya ilişkin genel kararıile tescil edilmiştir [23].

Çevredekibeşik çatılı, tek katlı, kerpiç malzeme ile yapılmış ticaret yapılarında günlükticaret yapılmakta, yer yer geleneksel ticaret de yer almaktadır. 1984 yılında HayraHizmet Vakfı tarafından bu kesim satın alınmış, 1991 yılında zaviyenin kuzey vedoğu kesimine hizmet binası, kütüphane ve çarşı inşa edilmiş, ancak zaviyeyirestore edilmeden bırakılmıştır. Daha sonra, Külliye’nin “Koruma Alanı” belirlenmiş [24],çevre dokusu dikkate alınarak Koruma Alanı genişletilmiştir [25].Alan içinde bir çeşme [26] ileCiğerci Ali Ağa Hanı tescil edilmiştir [27].

Zaviyeninonarım projesi ise 4 yıl sonra bu bölge için koruma imar planı hazırlanmasındansonra uygulanmıştır. Piri Mehmed Paşa Zaviyesi, vakfın zaviyeye iki cephedenbitişik, üç katlı L biçiminde binasıyla çevrelenmiştir. Ayrıca burada yer alanKülliye Hamamı (Piri Paşa Hamamı) ve Selçuklu Şifahanesi kalıntıları ortadankaldırılmıştır. Dokuya aykırı, çok katlı Mevlana Çarşısı karşısında tek katlı dükkânlarınbulunduğu parsellerde mevcut yapıların tek katlı beşik çatılı olarak bu karakterlerininkorunup yeniden yapılabilmesi karara bağlanmıştır [28].



FOTOĞRAF 30: PİRİ MEHMEDPAŞA KÜLLİYESİ YAKIN ÇEVRESİ PLANLAMA ÖNCESİ (1995)



KaratayBelediyesinin, Külliye Koruma Alanı içinde “Hizmet Binası” yapım isteği KorumaKurul tarafından uygun görülmemiştir. Daha sonra Belediye tarafından hizmet binasıyerine bir ve iki katlı “Türk Çarşısı Projesi” yapılmasıönerilmiştir [29].  Bölgedeki yapı sahipleri ile toplantılardüzenlenmiş, yol cephesindeki tescilsiz bazı yapı sahipleri buradaki plandeğişikliğine karşı olduklarını belirtmişlerdir.  Ancak diğer mal sahipleri tarafından (% 90’ı)geleneksel malzeme ile 1 ve 2 katlı ticaret merkezi (pekmez-üzüm pazarıbenzeri) yapımı doğrultusunda karar verilmiştir. 

Piri Mehmed Paşa Camii ÇevreDüzenleme Projesi, Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından 1995 sonlarındahazırlanmış ve Konya KTVK Kurulu tarafından onaylanarak uygulanmasınabaşlanmıştır. Ocak 1996 tarihinde başlayan Koruma Planlaması çalışmalarındaKentsel Sit Alanının tümü ele alınmış ve alanda özel proje alanlarıoluşturulmuştur (Bkz. Plan…) .

Bunlardan “2 ve 6 No.Özel Proje Alanı” nda Karatay Belediyesitarafından planın öngördüğü iç avlulu (hanlar) bölge inşaatı tamamlanarak, 1999yılı sonlarında kullanıma açılmıştır (Bkz. Fotoğraf 31).
“Projede; Konya mimariözellikleriyle ve ticari dokuyla benzeşen ve örtüşen avlu dokusu karakteriöngörülmüştür. Projede üç ana avlu ve bu avluları birbirine bağlayan bir arasokak ile kurgulanmıştır. Projede yer alan Piri Mehmet Sokak ve doğusunda yeralan Mimar Sinan Sokakla çevreyle bütünleşen yayaların aktığı arkatlı yollaroluşturulmuştur.. Bu tasarımda, geleneksel mimari objeler ve kurgular, çağdaşyorumlarla tasarlanmış ve geçmişle gelecek arasında köprü kurulmayaçalışılmıştır. Tasarımda insana ve tarihi çevreye duyarlı, çevre kullanımdokusu ve mekan kalitesini ön plana çıkaran bir proje tasarlanmıştır..... ” [30].



FOTOĞRAF 31.KORUMA PLAN KARARLARI DOĞRULTUSUNDA YAPILAŞAN PİRİ MEHMED PAŞA ÇARŞISI

Çarşı’nın form, kullanım ve ölçek olarak Piri Mehmed Paşa Külliyesi veÇevresi Koruma Planı kararlarına uygun bir yapılaşma olduğu, ancak dış ve içmimari yaklaşım bakımından sorunlar taşıdığı söylenebilir. Gene de tarihselçevre içinde, ona saygılı ve ölçek olarak uyumlu çağdaş bir hanlar kesimioluşturulabilmiş, Zaviye kesimi onarılarak kullanıma açılmıştır. Ancak, çevre ile bağlantısorunları, Selimiye Caddesi üzerindeki tarihsel yapıların onarım sorunlarısürmektedir.



PLAN 4: PİRİMEHMED PAŞA KÜLLİYESİ ÇEVRESİ HANLAR BÖLGESİ (1/1000)
 (Tasarım : Tunçer, M., UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd.)






PLAN 5: PİRİMEHMED PAŞA KÜLLİYESİ ÇEVRESİ HANLAR BÖLGESİ (ÖZEL PROJE ALANI 2 ve 6 ) (1/500)
(Tasarım : Tunçer, M., UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd.)

  
III.2. KONYA TARİHİ TİCARİ KENTSEL SİT ALANI /BEDESTEN DÜZENİNİN KORUNACAĞI ALAN (ARASTA KESİMİ) KORUMA AMAÇLI KENTSELTASARIM PROJESİ

KonyaTarihi Kent Merkezi Koruma İmar Planı Revizyonu uyarınca, Geleneksel BedestenDüzeninin Korunduğu Alanda, Koruma Amaçlı Bir Kentsel Tasarım projesininhazırlanma gereksiniminin olduğu belirtilmiştir. Konya Büyükşehir BelediyeBaşkanlığı, İmar İşleri Daire Başkanlığı tarafından “Konya Tarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi”,Aralık 2000 tarihinde başlatılmıştır [31].

Bu bölge, Konya Tarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planında “KentselTasarım Alanı 7- Geleneksel Çarşı (Arasta) Kesimi Yaya BölgesiKoruma ve Geliştirme Projesi” alanı olarak belirlenmiştir. Bu kesimiçinde aynı zamanda “Kentsel TasarımAlanı 1- Aziziye Camii Çevre Düzenlemesi” ve “Kentsel Tasarım Alanı 2- Kapu Camii Çevre Düzenlemesi” yeralmaktadır.

Bukapsamda; geleneksel ticaret merkezinin günümüzde yeniden düzenlenmesi, eskiyapılara uyumlu yeni kullanımlar getirilerek kentin sosyal, kültürel, ekonomik,yönetsel, fiziki şartlarına uygun olarak, eski ticaret dokusu zedelenmeden yeniteknolojik yöntemlerle nasıl canlandırılabileceği araştırılmıştır.

Birçokgeleneksel çarşı kesiminde olduğu gibi, Konya geleneksel çarşı kesiminde de,kar, yağmur ve güneşten korunma gereksinimi bulunduğu ve dükkân sahiplerinin debu doğrultuda talepleri bulunduğu saptanmıştır. Bu doğrultuda, uygun olankonumlarda tarihi kent merkezinin geleneksel yapısına uygun üst örtülerlekapalı çarşılar düzenlenmesi düşünülmüş ve konuya ilişkin üst örtü kaplamatürleri ve araçları Belediye tarafından incelenmiştir.

Yapılançalışmada üst örtülerin geleneğin taklidi olmayıp, çağdaş ve modern bir yorumuve günümüz teknolojisi ile birleştirilmesi olması düşünülmüştür. Seçilenmalzeme, pek çok yerde başarı ile uygulanmış olan bir malzemedir. (Aksaray veKayseri uygulamaları)  İklim koşullarınauygun olduğu belirlenmiştir.
VenedikTüzüğü’ne göre de ..” ...yeni eklenti ve uygulamaların,gelenekselden yola çıkan ancak onu taklit etmeyen, çağdaş ve modern teknolojive malzeme içeren tasarımlarla yapılması... kararı bulunmaktadır.

Bunedenle, bir sokakta bu çalışmanın uygulama aşamasında yeniden gözdengeçirileceği ve gerekli değişikliklerin yapılacağı Büyükşehir Belediyesiyetkilileri tarafından belirtilmiştir.
ArastaKesimi Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi’nde tarihsel kent merkezinin eskive yeni kullanımlarla bütünleştirilerek, yaya ağırlıklı bir ticaret merkezioluşturulması hedeflenmiştir. Yayalaştırma düşüncesi, geleneksel kullanımdandoğan yaya ağırlıklı üstü örtülü çarşılarla kent kimliği daha da vurgulamak veyeniden belirlemek düşüncesiyle doğmuştur.

Gelenekselçarşının şehrin merkezi bölümünde insan hareketine en uygun yerdegeliştirilerek, çevreyi iyileştirme ve yapıları sağlıklaştırma düşünceleriyletarihi ticaret merkezinin düzenlenmesi hedeflenmiştir.

III.2.1. Proje Tasarımına İlişkin İlkeler

ArastaKesimi Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi’nde tarihi kent merkezini korumakve günün şartlarına, kentin sosyo-kültürel, ekonomik, fiziksel yapısına uygunşekilde geliştirmek ana ilke olarak benimsenmiştir.
Ekolojikbir kent merkezi oluşturmak düşüncesi içerisinde tarihi kent merkezi/ ArastaKesimini, Konya kentinin bir odak noktası halinde daha da geliştirmek ve tarihi/ çevresel özelliklerden yararlanarak cazip bir turizm olgusuyla bütünleştirmekdiğer ilkeler arasındadır.

Arastakesiminin tasarımı, kuzeyinde yer alan Kayalı Park ve Hükümet Meydanı çevredüzenlemesiyle bütünleşik, görsel, mekânsal ve fonksiyonel ilişkiler kurulmasıamacıyla ele alınmıştır. (Bkz. Arasta Kesimi Analiz Çalışması)


PLAN 6: ARASTA KESİMİ KORUMA AMAÇLI KENTSELTASARIM PROJESİ (ANALİZ ÇALIŞMASI)
(Proje Yönetimi: Tunçer, M., UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd.)





HAVAFOTOĞRAFI 1: HÜKÜMET MEYDANI, KAYALIPARK VE KAPU CAMİİ VE AZİZİYE CAMİİ ÇEVRESİ(ARASTA KESİMİ) (1967)

  
III.3. ARASTA KESİMİ İÇİNDE KENTSEL TASARIM ALANLARININYERİ, KONUMU VE İLİŞKİLERİ

TarihselKent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı’nda belirlenen, Kentsel TasarımAlanı  “Aziziye Camii Çevre Düzenlemesi”, Kentsel Tasarım Alanı,
  • “Kapu Camii Çevre Düzenlemesi” Kentsel Tasarım Alanı,
  • “Geleneksel Çarşı (Arasta) Kesimi Koruma ve Geliştirme Projeleri” için koruma planında belirlenen ilkeler göz önüne alınmıştır.

Bu ilkeler aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:

I.             KentselTasarım Alanı 1- Aziziye Camii Çevre Düzenlemesi

Aziziye Camiiilk defa 1671–1676 yıllarında Osmanlı Padişahı Sultan Mehmet IV'in MuhasibiDamat Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1876 yılında çıkan bir yangındacamii yanmış, vakfın geliri ve Sultan Abdülaziz'in yardımları ile 1891 yılındayeniden inşa ettirilmiştir.
Cami çevresinin,doğuda düzenlenmiş olan park ve şadırvanla birlikte ele alınmasıhedeflenmiştir. Bu kısımda yeraltına gömük bir tuvalet inşası ve kaçak eklektikyapıların ortadan kaldırılması Büyükşehir Belediyesi tarafından öngörülmüştür.
Gelenekseldoku ve cami mimarisi ile uyumlu, kentsel tasarım, altyapı, peyzaj, kentsel dışmekân öğeleri tasarım projelerinin hazırlanması hedeflenmiştir.

FOTOĞRAF32: AZİZİYE CAMİİ YAKININDA KONAKLAYAN BİR KERVAN  (Prof. Dr. Haşim Karpuz arşivi)


HARİTA 7  : AZİZİYE CAMİİ ÇEVRESİ KADASTRAL MÜLKİYETDOKUSU (M.Tunçer Arşivi)



II. Kentsel Tasarım Alanı 2- Kapu Camii ÇevreDüzenlemesi

KapuCamii; asıl adı İhyaiyye olup eski Konya Kalesi’nin kapılarından birininçevresinde yer aldığından Kapu Camii adıyla anılır. Cami ilk defa 1658 yılındaMevlevi Dergâhı Postnişinlerinden Pir Hüseyin Çelebi tarafından yaptırılmıştır.Bir süre sonra yıkılan bu camiyi 1811 yılında Konya Müftüsü EsenlilerzadeSeyyid Abdurrahman yenilemiş, 1867 yılında çıkan bir yangınla cami yokolmuştur. 1868 yılında cami yeniden yaptırılmıştır. Kapu Camii, Konya’da yeralan Osmanlı dönemi camilerinin en büyüğüdür.

·        Kapu Camii önünde daha geç dönemde yapılmış bulunanşadırvan ve geleneksel kent merkezi dükkân tipi olan tek katlı beşik çatılı,kerpiç malzemeyle yapılmış yapıların kentsel tasarım alanı kapsamındadüzenlenmesi,
·        Camii batı/ güney tarafında düzenlenmiş olan oturmayerleri ve şadırvanla birlikte ele alınarak meydan düzenlemesi yapılması,
·        Geleneksel doku ve cami mimarisi ile uyumlu kentseltasarım, altyapı, peyzaj, kentsel dış mekân öğeleri tasarım projelerininhazırlanması,
Öngörülmüştür.


FOTOĞRAF33: KAPU CAMİİ ÇEVRESİNE HAYVAN PAZARI

(Prof. Dr. Haşim Karpuz arşivi)





HARİTA8: SİT ALAN SINIRLARI VE PROJELENDİRİLEN KESİMLER (M. Tunçer Arşivi)




HARİTA 9: KAPU CAMİİ ÇEVRESİ KADASTRALMÜLKİYET DOKUSU (M.Tunçer Arşivi)

  

III.Kentsel Tasarım Alanı 7- Geleneksel Çarşı (Arasta) Kesimi Koruma ve GeliştirmeProjesi

·        Bu kesimde bir koruma ve geliştirme projesihazırlanması düşünülmüştür. Zemin kaplamasından, kent mobilyası (bank, lamba,çöp kutusu, kabin vb.) tasarımına kadar giden, yapıların kaçak ve görselçirkinlik yaratan kesimlerine müdahale edebilecek projelerin geliştirilmesi.
·        Korunması gerekli kültür varlıklarının onarımı veçevresindeki yapılaşmaların düzenli ve uyumlu bir duruma kavuşturulması,
Amaçlanmıştır.



FOTOĞRAF 34: ARASTA KESİMİNDE GELENEKSEL DÜKKÂNTİPLERİNDEN BİR ÖRNEK (Foto M. Tunçer, 1996)


HARİTA 10 : HÜKÜMET KONAĞI ARKASI ARASTAKESİMİ KADASTRAL MÜLKİYET DOKUSU (M.TunçerArşivi-Konya Büyükşehir Belediyesi)

 

4 - KENTSEL TASARIM KARARLARI

  
III.1. Kapu Camii Çevre Düzenlemesi

Kapu Camii veçevresi yayaların rahatça dolaşabileceği ve caminin kolaylıkla algılanabileceğibir meydan olarak düzenlenmiştir.

Mikroklimatikbir etki yaratmak (serinlik, görsel effekt vd) amacıyla şadırvanla bütünleşenbir havuz tasarlanmıştır. Caminin seyredilebilmesi için havuz kenarına vecaminin güneyine yeşil alanlarla bütünleşen oturma grupları konmuştur.

Camibatısındaki ticaret birimlerinin önünün ahşap pergolalarla çevrilmesiylegölgeli, camiyle bütünleşik bir yaya mekanı oluşturulmuştur. Kentin özelliklibir bölümünü oluşturan bu meydan özel bir malzeme ile (granit, bazalt vb..)kaplanacaktır. Böylece servis yolları ve yaya akslarıyla bütünleşik ancakfarklı bir mekan hissi uyandırılmış olacaktır.

İstanbul Caddesi; “Ulaşım MasterPlanı” çalışmasında öngörüldüğü gibi “Otobüs Özel Yolu” olarak kullanılsa bilebu mekanın özelliği ve sakinliği bozulmayacaktır.
AyrıcaCamii’nin eski haline dönüştürülmesi, şadırvan ve camii son cemaat mahallinikapatan eklektik, çirkin örtülerin kaldırılması için plan notukonulmuştur.  Resim35’de KAPU CAMİİ ve Şadırvanı’nın özgün hali görülmektedir.


FOTOĞRAF 35: KAPU CAMİİ VE ŞADIRVANI ÖZGÜN HALİ 


III.2. Aziziye Camii Çevre Düzenlemesi

AziziyeCamiinin muhteşem mimarisini ortaya çıkartmak amacıyla çevresi olabildiğincegeniş bir yaya mekanı olarak düzenlenmiştir. Alandaki ağaçlar röleve edilmiş vetüm ağaç ve bitki dokusu korunmuştur.
Caminingüneyinde görkemini suda yansıtacak aynı zamanda mikroklimatik bir etkiyaratacak büyük bir havuz tasarlanmıştır. Son Kurul toplantısında getirileneleştiriler doğrultusunda havuz biraz küçültülmüş ve Camiye sızıntı yapmamasıamacıyla Camiden uzaklaştırılmıştır. Havuzun çevresin de merdivenlerle oturmamekanları yaratılmıştır.

Cami ve çevresiözel bir döşeme ile kaplanarak yaya akslarından ve kapalı çarşı mekânındangelen yayaların camiyi algılayabilmelerini sağlanmıştır.

Camininbatısındaki açık-yeşil alan Konya peyzajına uygun olarak gül bahçesinedönüştürülmüş, oturma mekânları ve yaya yollarıyla yeniden düzenlenmiştir.

Daha önce havuzkenarında düzenlenen yeraltı tuvaletleri Cami’den uzaklaştırılarak doğuda, yayaaksı üzerinde yeniden tasarlanmıştır.

Aralık2000 tarihinde tüm sit alanlarını ve yapılan planlama ve projelendirmeçalışmalarını bütünleştirecek (Piri Mehmed Paşa ve Çevresi Koruma Planı,Mevlana Çevresi Düzenleme Projesi, Tarihi Kent Merkezi Koruma Planı, Alâeddinile Mevlana Arası Yayalaştırma Projesi ve Hükümet Meydanı Kentsel TasarımProjesi, Arasta Kesimi Kentsel Tasarım Projesi) 1/500 ölçekli makethazırlanmıştır [32]


 FOTOĞRAF 36 : KONYA TARİHİ KENT MERKEZİ (Maket)
 (Proje Yönetimi: Tunçer, M., UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd.)

ArastaKesimi Kabul Komisyonu birtakım düzeltme ve ilave isteklerde bulunmuş, KonyaTarihi Ticari Kentsel Sit Alanı / Arasta Kesimi Koruma Amaçlı Kentsel TasarımProjesine ilişkin Kabul Komisyonu İnceleme Raporu doğrultusunda gerekli düzeltmeve eklentiler gönderilmiştir. Belediye, yeniden Projeye ilişkin KabulKomisyonunda incelenip görülen eksikliklerin düzeltilmesini talep etmiştir [33].

Ağustos2001 başında Belediye tarafından uygun bulunan projeler görüş için KorumaKurulu’na gönderilmiştir.

IV. TARİHSEL KENT MERKEZİ KORUMA PLANLAMASIÇALIŞMALARI KAPSAMINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR: YEREL VE MERKEZİ YÖNETİMİNPOLİTİKA VE YAKLAŞIMLARI 

KonyaTarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı’nın onanmasının hemen ardından birdizi hukuksal sorunla karşı karşıya kalmış, tescilden düşülen bir yapıyailişkin olarak tüm Koruma Planı’nın iptali istemi ile Konya İdare Mahkemesi’ndedava açılmıştır.

Dava,  yarısı daha önce yıkılarak yenilenmiş bulunanBaşaralı Han adıyla anılan taşınmazın [34]tescil kaydının kaldırılmasına ilişkin Kurul Kararı[35] ile13.03.1997 onanlı 1/1000 ölçekli “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlıİmar Planı” ’nın iptali istemiyle açılmıştır.

İdareMahkemesince, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenenrapor ile dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinde;

·        Tarihsel kentsel sit alanısınırlarının eski dokuyu yaşatmaya yönelik olarak belirlenmesi gerektiği,
·        Dolayısıyla içinde pek çoktarihsel eserin bulunduğu bir alanın “Etkileme ve Geçiş Alanı” olarakbelirlenmesinin uygun olmadığı,
·        Yöre için zorunlulukarzetmeyen ancak oluşturulmak istenen ring yol sistemi ile merkezinyayalaştırılması yaklaşımını zedeleyici olan yol açılması kararının şehircilikilkelerine ve planlama esaslarına aykırı bulunduğu,
·        Kentsel dokunun vetarihsel değerlerinin korunması yönlerinden bir karar olmadığı,
·        Uyuşmazlık konusutaşınmazın özelliği itibariyle korunması gerekli kültür varlığı olduğu,
·        Bu niteliğini de devamettirdiği anlaşıldığından anılan taşınmazın tescil kaydının kaldırılmasınailişkin işlemde mevzuata uyarlık görülmediği,
·        Sit alanı ile planlamasınırları arasında kalan yerin etkileme geçiş alanı olarak belirlenmesineilişkin 13.03.1997 günlü ve 2815 sayılı koruma kurulu kararı ile 1/1000 ölçekliKoruma Amaçlı İmar Planı’nda şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamuyararına uyarlık bulunmadığı gerekçesi ile dava konusu işlemlerin iptalinekarar verilmiştir [36]. Bukarar davalı Konya Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Bakanlığı tarafından temyizedilmiştir. 

IV.1. Plan İptaline İlişkin Karşı Görüşler:

KonyaBüyükşehir Belediyesi’nin talebi üzerine Konya Tarihsel Kent Merkezi Korumaİmar Planının iptaline ilişkin aşağıdaki görüşler sunulmuştur [37].
Bu görüşte:Konya Büyük Şehir Belediyesi tarafından hazırlanan “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı” ‘nın amaç veilkeleri verilmiş [38] ve buKoruma Planı ile kapsamlı bir tarihsel kent merkezi planlaması yapılmasıamaçlandığı ve bunun gerçekleştirilmiş olduğu vurgulanmıştır.

Bu planile sınırları çizilmiş olan (33 hektar) ancak çok daha geniş bir çevreye taşan KonyaTarihsel Kent Merkezi içinde, korunması gerekli yapıların saptandığı, eskitescillerin yanı sıra yeni yapı tescillerinin de yapılmış olduğubelirtilmiştir.

Daha önceyapılmış koruma planları ile bütünleştirilmiş, Alâeddin Tepesi ile Mevlanaarasındaki ana trafik aksının ve Kapı Camii çevresi tarihsel Arasta kesimininbüyük bir kısmının yaya bölgesi haline getirilmesi için kararlar üretilmişolduğu belirtilmiştir.

Ayrıca, “ÖZEL PROJE ALANLARI” oluşturularak vedetaylı çalışma yapılarak özel projeler üretilmesi gerekli proje alanlarısaptanmış ve bu alanlara yönelik ilke kararları verilmiştir.
KonyaBüyük Şehir Belediyesi’nin; Alâeddin Caddesini yayalaştırmak, Hükümet Binası veçevresini taşıttan arındırmak ve bir Kent Meydanı oluşturmak amacıyla; “ÖzelProje Alanı 4”ve Özel Proje Alanı 5”’in detaylı kentsel tasarım, peyzaj ve mimari projelerinihazırlatmış olduğu vurgulanmıştır.

a. Koruma Planındaki Ulaşım Kararları:

1983yılında onanan 1/25 000 ölçekli Çevre Düzeni Planı'na göre Konya’nın 2005 yılınüfusunun 1.3 milyon olması hedeflenmiştir. Bu plana göre de;
                                           
·      Otogar ve geleneksel merkezi bağlayan vebatı-doğu yönündeki insan akımının doğal bir sonucu olarak, gelişeceğivarsayılan yeni bir merkez ve bu merkez çevresinde yoğun yapılanmaöngörülmüştür,
·      Alaeddin tepesi ile, Mevlana Külliyesi aksı,yaya trafiğine ayrılmış, bu aksa paralel olarak, kuzeyinde ve güneyindeaçılması öngörülen iki adet toplayıcı yol ile bir merkez ringi oluşturulmasıöngörülmüştür. Bu ring, ışınsal gelişen kentin, çevresinden geleneksel merkezedaha kolay ulaşımı sağlayacaktır.
·      Tarihsel Kent Merkezi'ni çevreleyen yollargeliştirilerek, merkez çevresinde ikinci bir ring oluşturulmuş, böylece biranlamda, birinci ring ile ikinci ring arasındaki bölge, kent gelişme kuramınauygun, merkez için bir geçiş (gelişme) alanı olarak düşünülmüştür [39] .
 
KonyaKenti Merkezi İş Alanlarını, kentin idare merkezi olarak gelişen Alaeddin Tepesive çevresi oluşturmaktadır.  Tarihselkent merkezinin yoğunlaştığı Türbe mahallesi, kentin doğusunda dış kaleden,Bab-ı Aksaray (Aksaray Kapısı) 'dan geçilerek erişilen bir kesimdir. Alaeddintepesi ile Türbe mahallesi arasında, en hareketli trafik arteri bulunmakta, 1964planında yaya ağırlıklı bir promenat olarak öngörülen bu arter, günümüze kadaruygulanamamıştır.

Bu aksaparalel olarak, kuzeyinde ve güneyinde açılması öngörülen iki adet toplayıcıyol ile klasik bir merkez ringi oluşturulması planda yer almıştır. Bu ringışınsal gelişen kentin, çevresinden geleneksel merkeze daha kolay ulaşımısağlayacaktır. Ancak bu yolların bir kısmı açılabilmiş, henüz yaya aksıoluşturulamamıştır. Aksın devamının bir an önce açılması gerekmektedir [40].

“Konya'da “Koruma Amaçlı İmar Planı”ndan önceyürürlükte bulunan imar planı; korunması gerekli anıtsal ve sivil mimarlıkörneği kültür varlıkları bakımından duyarlı ve korumayı gerçekleştirmeyeyönelik olarak hazırlanmamıştır. “

Tescilli yapılarınyoğun olduğu sokaklarda yol genişletmeleri getirilmiş veya tescilli yapılarınüzerinden yol geçirilmiştir. İmar planının uygulanması sırasında belediyeler bukonuları tek tek Koruma Kurulu'na getirmekte, kurul da her bir konuya ayrı ayrıçözümler üretmeye çalışmaktadır. Bütüncül olmayan bu yaklaşım ise tarihsel kentdokusunu zedelemekte, geriye dönüşü olanaksız kayıplara neden olmaktadır.
KurulKararlarında ise; Tarihsel Kent Merkezi'nin bütüncül olarak ele alınarak birkoruma-geliştirme-düzenleme projesinin yapılması gerekliliği vurgulanmıştır [41].

Bu karardoğrultusunda; Konya tarihsel kent merkezi koruma amaçlı imar planıhazırlanırken, planlama alanının Konya Merkezi İş Alanları içerisindeki konumu,tarihsel gelişimi, anıtsal nitelikteki yapıların mimari ve sanat tarihselözellikleri, günümüzdeki mimari ve çevresel özellikleri ile planlama sorunlarıincelenmiştir.

 . Raylı Toplu Taşın Sistemi, Taşıt / ServisYolları ve Otoparklar

KorumaAmaçlı İmar Planı’nda; Alaeddin Tepesi ile Mevlana Külliyesi arasındaki anaomurganın yayalaştırılması hedefi ile bağlantılı olarak, MİA (Merkezi İş Alanları)’nın ulaşım gereksinimi,kuzey ve güneydeki ring yollarla  ve RaylıToplu Taşın Sistemi (RTTS) ilesağlanmıştır.

RTTSgerçekleştirilene kadar ana arterin güney kesiminin yayalaştırılması vekuzeyinin de Alaeddin-Mevlana doğrultusunda tek yönlü olarak trafiğe açıkolması önerilmektedir. RTTS’nin de İstanbul Beyoğlu’ndaki gibi nostaljikniteliği olan bir tramvay’dan öte, Konya Metropoliten alanını Tarihsel KentMerkezine bağlayacak  toplu taşımacılığa yönelik bir tramvaysistemi olması düşünülmelidir.

Kuzey ringi 14,50 m., güney ringi(Altan Bey Sokak, Hotuz Sokak) ise 12,00 m. genişliğindedir. Bu sokakların çevresinde çok katlı yapılaşmalarnedeniyle daha fazla genişletilmesi mümkün olamamıştır. Tek yönlü olarakkullanılmaları haline etkin olabileceklerdir. Bu yollara seçenek yollar oluşturulması da yoğun yapılaşma nedeniylemümkün olamamaktadır. Ancak, Katlı Otopark çevresinde bir seçenek yol dahageliştirilmiştir.

AyrıcaRaylı Toplu Taşın Sisteminin (RTTS) geliştirilmesi ile bu yolların bir nevi servis yolu niteliğine dönüşmesibeklenmelidir. Konya Anakent bütününden geleneksel merkez kesimine ulaşımınağırlıklı olarak RTTS ile olması hedeflenmelidir.

Planınbütünü içinde bakıldığında; büyük bir kent merkezi için bu otoparklar aslındayetersiz bile görülebilir. Ancak, merkez içinde yoğunlaşmayı önlemek içinkısıtlı tutulmuşlardır ve sadece o yöredeki dükkân sahiplerine hizmet vereceğidüşünülmektedir [42].

AYRICA :
·      Mevlana Çarşısı altında var olan büyük yeraltı otoparkının atıl olmaktan kurtarılması için, zemin altından MevlanaKülliyesine bağlanması öngörülmüş,
·      Piri Mehmed Paşa külliyesi kuzeyinde, Hacı AliAğa Han Çevresi koruma amaçlı planda “Hanlar Bölgesi” olarak oluşturulankesimin altının da yer altı otoparkı olarak oluşturulmasının planlandığıbilinmektedir.
·      Karatay Belediyesi güneyde Şerefoğu Sokak ileAltın Çeşme Sokak’lar tarafından çevrelenen adada, 4 katlı otoparkıtamamlayarak hizmete açmıştır. Bu otoparkın Hükümet Meydanı güneyi,  Kapu Camii çevresindeki geleneksel çarşı /arasta kesiminin otopark ihtiyacını karşılayacağı düşünülmektedir.
·      Ayrıca kuzeyde, Karatay Belediyesi tarafındanİstanbul Caddesi üzerinde de bir katlı otopark yapımı için kamulaştırmaçalışmaları tamamlanmıştır.

Buotoparkların da ağırlıklı olarak işyeri sahipleri tarafından kullanılmasıgereklidir.  

GelenekselKonya Çarşılarının yoğunlaştığı “Arasta/Bedesten”kesimi, Aziziye Camii, Kapu Camii, İplikçi Camii ve Şerafeddin Camii çevreleri “ÖZEL PROJEALANLARI” olarak yaya bölgesi niteliğinde geleneksel Osmanlı-Türkzengin kent mekânlarının sergilendiği bir bölge haline dönüşecektir.

IV.2. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME

BüyükşehirBelediyesi görüşüne göre Konya’nın Tarihsel Kent Merkezi’nin korunmasını vegeliştirilmesini öngören Koruma Planı ile tescil kaydının kaldırılmasına kararverilen, eski adı “Başaralı Han” olan, ancak yıkılmalarla tüm niteliğinikaybetmiş bir yapının yıkılıp yıkılamayacağı kararı, kapsamlı bir çalışmasonucu alınmıştır.

Bukarar, Sit Sınırları değiştirilerek alınmamıştır, aksine korunması gerekliniteliklerini kaybeden yapı tescilden düşülmüştür. Amaç; geleneksel KentMerkezi’nin (Tarihsel Arasta Kesimi) ve ana arter olan Mevlana Caddesi’ninyayalaştırılması için gerekli servis yolunun sağlanmasıdır.

Kamuyararı (kent merkezinin korunması ve yayalaştırılması) açısından ve korumaamaçlı planlama ilkeleri açısından bu “Koruma Planı”, Konya Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kurulu ve Konya Büyük Şehir Belediyesi en doğru kararıalmışlardır.

Tekbir yapı ile bağlantılı olarak, yıllardır üzerinde tartışılan ancak kararlıçabalar sonucu bu güne kadar elde edilmiş en önemli hukuki belge olan “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma İmarPlanı” nın iptal edilmesi büyük bir hata olacaktır. Günümüze kadar yapılanklasik imar planı uygulamaları ile, zaten Konya’nın eski kent dokusu hementamamen yok olma noktasına gelmiştir. Etkileme geçiş alanı ilan kararınıngerisinde, bu kesimlerdeki planların “Koruma Amaçlı” olarak yeniden elealınmasının sağlanması yatmaktadır.

KorumaPlanı’nın bütünlüğü açısından tek yapının değeri tabi ki önem taşımaktadır,ancak bütüncül koruma amaçlı planlama çalışmaları sonucunda değerlendirilenyapılardan bazılarının temel hedef gözetilerek tescilden düşülmesi ya da yeniyapıların tescil edilmesi doğal görülmelidir. Aksi takdirde, tarihsel kentdokularını bütünleşmiş, bütüncül koruma çalışmalarının yapılmasının mümkünolamayacağı ve yapılan tüm koruma planlarının bu tarzda (tek bir itiraz ile)iptal edilebileceğinin altını çizmek gerekmektedir.

V.2. KORUMA PLANI ve UYGULAMALARININ BUGÜNKÜDURUMU (2000-2001)

 Tek bir yapıya yönelik bir anlaşmazlığın, tüm Kent Merkezindekikoruma, geliştirme ve yenilemeye yönelik tek yapı ve çevre ölçeklerindekiçalışmaları engellememesi amacıyla; Konya Büyükşehir Belediyesi “Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmarPlanı Revizyonu” nu hazırlamış ve bu plan Koruma Kurulu’nun 31.08.2000 Günve 3896 Sayılı Kararı ile uygun bulunmuştur.

Konya Kent Merkezi’nin çağdaş tüm tarihsel kent merkezlerindeolduğu gibi korunarak, geliştirilerek yaya ağırlıklı bir merkez olması amacıyla“Hükümet Meydanı ve Kayalıpark DüzenlemeProjesi” (1/ 200 Ölçekte ve Peyzaj öğeleri ve kent mobilyası detayları ile) hazırlanmışve 1998 Aralık ayında tamamlanmıştı. Ancak, Koruma Amaçlı İmar Planı İptaledildiğinden bu projenin de uygulanma olanağı bulunamamıştı. Koruma PlanıRevizyonunun hazırlanmasını ve uygun bulunmasını müteakiben bu kentsel tasarımve peyzaj projesi de ele alınmış ve Koruma Kurulu tarafından uygun bulunmuştur.

Alaeddin Tepesi ile Mevlana Külliyesi arasının ve tarihsel kentmerkezini yayalaştırılması amacına yönelik olarak da “Konya Büyükşehir Alanı Kent içi ve Yakın Çevre Ulaşım Master PlanıÇalışması” kapsamında öncelikle uygulanabilecek olan bu kesimin ulaşımetüdü yapılmıştır.[43],

Bu çalışma sonucu; davacının dilekçesinde olduğu gibi; “.. Kalecik Camii ile katlı otopark önündengeçen 10 m.likyolun mevcut taşınmazlarımızın bulunduğu yerden yol geçirilmesi, kamu yararı,şehircilik ilkesi ve kentsel doku ve tarihsel değerlerin korunması yönündenyerinde değildir. Bu karar, aynı zamanda merkezin yayalaştırılması amacına daaykırıdır.”,    
”...Mevlana’ya gidenana caddenin de yaya akışına dönüştürülmesi de yersizdir” sonuçlarıçıkmamakta, aksine Koruma Planı öngörülerinin gerçekleştirilebilmesi amacıylaşu öneriler geliştirilmektedir:

·         “ Tarihsel kent merkezi özellikle yaya,bisiklet ve toplu taşım araçlarıyla kolay erişilebilir, ancak içinden zorgeçilebilecek bir alan olmalıdır. Diğer bir deyişle, geleneksel kent merkeziiçinden geçilen bir alan olarak değil, ulaşılmak istendiğinde rahatçaulaşılabilen bir alan olarak tasarlanmalıdır.
·        Bugenel politikaya bağlı olarak alana otomobille erişilmesi için sağlanankolaylıklar azaltılmalı, kentin tüm alanlarından merkeze yönelecek bireyselyolculukları toplu taşım araçlarına yönlendirecek önlemler alınmalıdır.
·        Kentmerkezinde oluşabilecek sıkışıklıklar ve seyahat süresi artışlarından toplutaşım hizmetlerinin olumsuz etkilenmemesi için gereken düzenlemeler yapılmalıve toplu taşım araçları olabildiğince karışık trafik içinden ayrılmalıdır.
·        Yayayolları ve alanları, bisiklet yolları ve toplu taşım hizmetleri birbirlerinitamamlayan ve birbirleri ile aktarma yaparak bütünleşen sistemler olaraktasarlanmalıdır. [44]
·        Mevlanacaddesinin yayalaştırılarak, otobüs yolu ile birlikte tasarlanması, İstanbulCaddesinin bugün olduğu gibi, ancak yeniden düzenlenerek şimdilik trafiğe açıktutulması, Aziziye Caddesinin üç şeritli ve tek yönlü olarak düzenlenmesi veburada bir bisiklet yolu tasarlanması kısa dönemde uygulanabilecek ve sağladığıavantajlara karşılık en az sorun yaratacak bir çözüm olarak görülmektedir[45].
·        MevlanaCaddesinin tramvay hattı geçişi ile kullanılması ve diğer yolların korumaplanındaki kararlar çerçevesinde düzenlenmesi ile oluşturulan bir seçenekhazırlanmıştır. ...”... Kesin koruma gerektiren tramvay hattının Mevlana Caddesindeyaptığı bölücü etkinin ortadan kaldırılacak...
·         “... Konya’da ilk kez bir otobüs yolugerçekleştirilmiş olacak..”, “.. Otobüsler ve yaya alanlarıbütünleştirilecek..” vb.
“Konya BüyükşehirBelediyesi Başkanlığı kararı ve Encümeninin 21.11 2000 Gün ve 2000/131 SayılıKararı ile “Konya Tarihsel Kent MerkeziKoruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesini” hazırlatmaktadır. Bu proje ile de,“Geleneksel Çarşı (ARASTA) Kesimi” tamamen yayalaştırılarak, çağdaş birgörünüme kazandırılacak, Kapu ve Aziziye Camileri çevre düzenlemeleriyapılacak, Aziziye Caddesinde örnek cephe düzenlemeleri yapılacaktır.” 
Tüm bu uygulamaları gösteren 1/500 ölçekli maket hazırlanmaktadırve uygulamalar tamamlandığında Konya Tarihsel Kent Merkezi çağdaş ülkelerdegörülen tarzda bir görünüme, medeni ve 21. Yüzyıla yaraşır bir kent merkezihaline dönüşecektir denilmektedir.

V.3.  SONUÇ ve BELEDİYE GÖRÜŞÜ:

Konya’nınTarihsel Kent Merkezi’nin korunmasını ve geliştirilmesini öngören Koruma Planıile tescil kaydının kaldırılmasına karar verilen, eski adı “Başaralı Han” olan,ancak yıkılmalarla tüm niteliğini kaybetmiş bir yapının yıkılıp yıkılamayacağıkararı, kapsamlı bir çalışma sonucu alınmıştır. Bu karar, Sit Sınırlarıdeğiştirilerek alınmamıştır, aksine korunması gerekli niteliklerini kaybeden yapıtescilden düşülmüştür.
Amaç;geleneksel Kent Merkezi’nin (Tarihsel Arasta Kesimi) ve ana arter olan MevlanaCaddesi’nin yayalaştırılması için gerekli servis yolunun sağlanmasıdır.

Kamuyararı (kent merkezinin korunması ve yayalaştırılması) açısından ve korumaamaçlı planlama ilkeleri açısından bu “Koruma Planı”, Konya Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kurulu ve Konya Büyük Şehir Belediyesi şehircilik ilkelerive kamu yararı bakımından doğru kararı almışlardır.

Tekbir yapı ile bağlantılı olarak, yıllardır üzerinde tartışılan (1982 yılında ilksit kararları alınmıştır)  ancak kararlıçabalar sonucu bu güne kadar elde edilmiş en önemli hukuki belge olan “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma İmarPlanı” nın iptal edilmesi uygulamaları geciktirmesi bakımından talihsizolmuştur.

Konyaİdare Mahkemesi’nin 1998/1096 Sayılı Kararı uyarınca tek yapı ile bağlantılıolarak Koruma Planı’nın iptali Konya Tarihsel kent Merkezi’ndeki uygulamalarıyaklaşık iki yıl durdurmuştur.

KonyaTarihsel Kent Dokusu’nun tamamının (tarihsel kent merkezi kuzey ve güneyinin)bütüncül olarak planlanması gerekliliği Koruma Kurulu [46]tarafından devamlı olarak vurgulanmasına rağmen Büyükşehir Belediyesi gene aynısınırlar içinde Plan Revizyonu yapma kararı almıştır.

Planrevizyonu ihalesi [47]  sonrasında; Konya Büyükşehir BelediyeBaşkanlığına “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu”için hazırlanan koruma planı, plan notları ve açıklama raporu sunulmuştur [48]

Plan,Koruma Kurulu tarafından Haziran 2000 tarihinde bir “Çerçeve Plan” olarakprensipte uygun bulunmuştur [49]Bu kararuyarınca; Koruma Planı’nda “Geleneksel Bedesten Düzeninin Korunacağı Alan (KTA7)” nın sorunlarına çözüm getiren ölçekte çalışmalar yapılması gerekmektedir.Kurul Kararı doğrultusunda  “GelenekselBedesten Düzeninin Korunduğu Alanda Koruma Amaçlı Bir Kentsel Tasarım Projesi”  hazırlanması gerekliliği ortaya çıkmıştır.


VI. KONYA’DA TARİHSEL KENT DOKUSU ve TARİHSELKENT MERKEZİNİN KORUNMASINA YÖNELİK SONUÇLAR ve ÖNERİLER


1940’lı yıllardahali hazır haritaları hazırlanan Konya Kenti'nin, 1944 yılında ilk imar planıyaptırılmıştır.  1964 yılında İllerBankası tarafından açılan planlama yarışmasıyla elde edilen Nazım ve Uygulamaİmar Planlarında kentin Konya-Ankara aksı doğrultusunda gelişmesi kararıverilmiştir.
                                           
·      Kenttarihsel bir çekirdek üzerine kurulmuş olup, ticari ve sosyal donatılara bağlıolarak  radyal ve düzensiz birşekilde  gelişmektedir,
·      Kentmerkezinde dar sokaklar üzerinde yüksek yapılanmaların başlaması,  güneşsiz ve sağlıksız mekanların artmaeğiliminde olduğunu ortaya koymaktadır,
·      Kentmerkezi çevre yerleşmelere hizmet sunabilmekten uzaktır,
·      Otogar vegeleneksel merkezi bağlayan ve batı-doğu yönündeki insan akımının doğal birsonucu olarak, gelişeceği varsayılan yeni bir merkez ve bu merkez çevresinde yoğunyapılanma öngörülmüştür,
·      AlaeddinTepesi ile, Mevlana Külliyesi aksı, yaya trafiğine ayrılmış, bu aksa paralelolarak, kuzeyinde ve güneyinde açılması öngörülen iki adet toplayıcı yol ilebir merkez ringi oluşturulması öngörülmüştür. Bu ring, ışınsal gelişen kentin,çevresinden geleneksel merkeze daha kolay ulaşımı sağlayacaktır.
·      TarihselKent Merkezi'ni çevreleyen yollar geliştirilerek, merkez çevresinde ikinci bir ringoluşturulmuş, böylece bir anlamda, birinci ring ile ikinci ring arasındakibölge, kent gelişme kuramına uygun, merkez için bir geçiş (gelişme) alanıolarak düşünülmüştür.  

KonyaKenti Merkezi İş Alanlarını, kentin idare merkezi olarak gelişen Alaeddin tepesive çevresi oluşturmaktadır.  Tarihselkent merkezinin yoğunlaştığı Türbe mahallesi, kentin doğusunda dış kaleden,Bab-ı Aksaray (Aksaray Kapısı) 'dan geçilerek erişilen bir kesimdir. Alaeddintepesi ile Türbe Mahallesi arasında, Konya’nın günümüzde en hareketli trafikarteri bulunmaktadır. 1964 planında yaya ağırlıklı bir promenad olaraköngörülen bu arter günümüze kadar uygulanamamıştır.

Tarihselkent merkezi planlama çalışmaları kapsamında bu aksın yayalaştırılmasınayönelik öneriler geliştirilmiştir. İmar planı ile 3-4-5 katlı imar izniverilmesi, kentin daha yüksek rant oluşan yörelerine oranla bu bölgede, uzunzaman, çok büyük ölçekli yapılanma talepleri oluşmasına engel olmuştur.

Buna karşılık,bu alanların geleneksel ticaret merkezinin hemen yanında olması ve turistikpotansiyel, yöreye olan ilginin de canlı kalmasını sağlamıştır.  Mevcut ana arterin yaya ağırlıklıdüzenlenmesi için, açılan iki yeni kuzey arteri, türbe mahallesinden geçip,şehrin doğusunda yer alan konut alanlarını tarihsel ticaret merkezine, oradanda Nalçacı yeni merkezine bağlanmaktadır.

Türbe mahallesi batısında; TarihselTicaret Merkezi, kuzeyinde, doğu ve güneyinde geleneksel kent dokusu yeralmaktadır. Güneyde yer alan "Üçler Mezarlığı" ndan Mevlana Külliyesive alt alanı ayıran Aksaray Yolu, imar planında trafiğe kapatılmış olmasınarağmen, bu karar da bugüne kadar gerçekleşememiştir. Son yıllara kadar konutalanı olarak kullanılan alan, MİA çeperinde yer aldığı için turistikticaret,  günlük ticaret,  konaklama ve küçük imalat alanlarınadönüşmeye, yer yer de depolama vb kullanımlarla çöküntü alanı haline dönüşmeyebaşlamıştır. 

Geleneksel konut dokusu üzerindebir-iki katlı eski Konya evleri yıkılmakta, aynı sokak üzerinde 4-6 katlıyapılar yapılarak yoğunluk aşırı arttırılmakta ve eski kent dokusuna aykırı biryapılaşma düzeni oluşmaktadır. 1965 yılı İmar Planında, plancının sorun olarakbelirttiği Kent Merkezinde yüksek ve sağlıksız yapılanma sonucu eski kentte,bir-iki katlı ve dar zeminde az yer işgal eden eski Konya Evleri yıkılarakyoğunluk arttırılmakta, zemin % 80-90 oranlarında doldurularak, servis veotoparktan yoksun kent parçaları üretilmektedir.

Gelenekselmerkezde, bir yandan mevcut yol dokusu, bazı trafiğe açıp-kapama ve tek yönkararları dışında aynen korunurken, arttırılan kat yükseklikleri ile, Konya'nıntarihsel çehresine önemli kayıplar getirmiştir.
Ayrıca; Konya'dayürürlükte bulunan imar planı; korunması gerekli anıtsal ve sivil mimarlıkörneği kültür varlıkları bakımından duyarlı ve korumayı gerçekleştirmeyeyönelik olarak hazırlanmamıştır. Tescilli yapıların yoğun olduğu sokaklarda yolgenişletmeleri getirilmiş veya tescilli yapıların üzerinden yol geçirilmiştir.İmar planının uygulanması sırasında belediyeler bu konuları tek tek KorumaKurulu'na getirmekte, kurul da her bir konuya ayrı ayrı çözümler üretmeyeçalışmaktadır. Bütüncül olmayan bu yaklaşım ise tarihsel kent dokusunuzedelemekte, geriye dönüşü olanaksız kayıplara neden olmaktadır.

GelenekselKonya Kent Merkezi içinde yapılan büyük operasyonlar ile Mevlana Çarşısı, KadınlarPazarı,  Şeyh Kamil Merkez Çarşısı,Rampalı Çarşı, Saray Çarşısı, Sungur Çarşısı gibi kitle, gabari vemimari bakımdan geleneksel doku ile uyumsuz, büyük ölçülerde yapılar yapıadalarının tümünü kaplamış, bazen bir iki adayı birleştirerek büyük yapılaroluşturulmuştur.

FerahÇarşısı, Vakıf Çarşısı İşhanı, Altın Çarşı gibiprojeler de çevreye gabari bakımından nispeten uyumlu yapılardır. Hazırlanmaktaolan bir başka proje de Eski Buğday Pazarı'nın yenilenmesive büyük bir kapalı çarşı kompleksine dönüştürülmesine yöneliktir.

Bütün bu uygulamalar gelenekselmerkezin tarihsel dokusunu bozmakta, yoğunlaşan ticari eylemler ulaşımsorununun oluşmasına neden olmaktadır.  

Tarihselgeçmişi çok zengin, büyük bir kültürel ve mimari birikime sahip olan Konyakenti tarihsel kent merkezinin bütüncül yaklaşımlarla ele alınması ve kültüreldeğerlerinin, anıtsal yapılarının bu bütünlük içinde korunarak geliştirilmesigereklidir.

Konya Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kurulu'nun 01.05.1995 gün ve 2255 sayılı kararında tarihselkent merkezinin bütüncül olarak ele alınarak bir koruma-geliştirme-düzenlemeprojesinin yapılması gerekliliği vurgulanmıştır.

Tümbu çalışmalara ilaveten, Konya Anakenti genelinde günümüzdeki kültürel varlıklarıntam ve eksiksiz bir envanterinin yapılması gereklidir.

Buplanlama çalışması ile geleneksel merkez kısmının envanteri çıkarılmıştır.Ancak güney-batıda ve kuzeyde geleneksel dokunun yer yer kaldığı kesimlerin deenvanterinin çıkarılması ve koruma amaçlı planlama çalışmalarının yapılmasıgereklidir.

Kentinrestitüsyonunun yapılarak geçmiş dönemlerine ilişkin, özellikle arkeolojikdönemlere ait ana planının oluşturulması da büyük önem taşımaktadır.

Kentseldokunun altında yer alan katmanların tahrip olmaması bakımından, tüm tarihselticaret merkezinin “Denetimli Kazı Alanı” ilan edilmesi ve bu kesimdeki hertürlü temel kazısında Müze Müdürlüğü denetiminin sağlanması gereklidir.









 KAYNAKLAR


  • ALKAN, A. 1994, “Konya Tarihi Kentin Planlama Sorunları”, Konya.
  • AKDAĞ, M., 1979, “Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi”, Cilt II (1453-1559), Tekin Yayınevi, Ankara.
  • AKTÜRE, S., 1975, “17.Yüzyıl Başından 19.Yüzyıl Ortasına Kadar ki Dönemde Anadolu Osmanlı Şehrinde Şehirsel Yapının Değişme Süreci”, ODTÜ Mim. Fak. Dergisi, Cilt I, Sayı 1.
  • ARSEVEN, C., E., “Türk Sanatı Tarihi”.
  • CEZAR, M.,
  • ÇUBUK, M., vd., 1978,
·       ÇINAR, K., UYSAL, M., DEMİRTAŞ, A., 1998,“Konya tarihi-Ticari Kent Merkezinde Eski ve Yeni Yapılaşmalarda, Tasarım veKullanım Kalitesinin İrdelenmesi”, Uluslararası X.Yapı ve Yaşam Kongresi, “Mimarlıkta Kalite”, Mim. Odası Bursa Şubesi,S.149-160.
  • ERGENÇ, Ö., 1977, “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fizik Yapıya Etkileri” , Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), I. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Tebliğler, Hacettepe Üniv., Meteksan Ltd. Mat., Ank., 1980, S.107.
  • EVYAPAN, G., 1971
  • KARPUZ, H., 1996, “Konya Tarihi Kent Merkezinin Tarihi ve Fiziki Gelişimi”, Yayınlanmamış Araştırma, Konya.
·       KonyaTarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı, “Araştırma Raporu”, Ekim 1996, UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd. Şti.
  • KUBAN, D., 1968, “Anadolu-Türk Şehri Tarihsel Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerine Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı 7, S.53-73.
  • "Mevlana Külliyesi Çevresi Mevzii Koruma İmar Planı Raporu",  Ağustos 1993, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi - Kültür Bakanlığı.  EVYAPAN, G., BAKIRER, Ö, GÜNAY, B., ve diğerleri.
  • TEKELİ, İ., 1979, S.19.
  • TUNÇER, M., 1985, “A Research Within A Historical Perspective On Suluhan (The Hasan Pasha Inn) It’s Transformation and Relations With The City Center Of Ankara” Yüksek Lisans Tezi, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Restorasyon Bölümü ile Şehir Planlama Bölümü Ortak Yüksek Lisans Programı.
  • TANKUT, G., 1973, “Osmanlı Şehrinde Ticari Fonksiyonların Mekansal Dağılımı”, VII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, T.T.K. Yay., 9. Seri, 7/2 sayı, T.T.K. Basımevi, Ank., S.773-779.
·       YETKİN, S., K., ÖZGÜÇ, T., SÜMER., F., ÜLKEN, H.Z.,ÇAĞATAY, N., KARAMAĞRALI, H., 1965, “Turkish Architecture”, A.Ü. Yayınevi, No:62.



RESMİ YAZIŞMAve BELGELER

·       Gayr-i Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun13.11 1982 Gün ve A-3861 Sayılı Kararı
  • Karatay Belediyesi’nin 01.06.1995 Gün ve 1597 Sayılı Yazısı.
  • Konya Büyük Şehir Belediyesi, “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma ve Islah İmar Planı, Teknik Şartnamesi, 1996.
  • Konya Büyükşehir Belediyesi, İmar İşleri Dairesi’nin  05/08/1996 gün, 1635 sayılı yazısı.
  • Konya Büyükşehir Belediyesi, İmar İşleri Dairesi’nin  11/12/1996 gün, 2566 sayılı yazısı.
  • Kültür Bakanlığı, Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Müdürlüğü’nün 08/10/1996 gün, B.16.0.KTV.4.42.00.00/42.720/827 sayılı yazısı.
  • Konya İdare Mahkemesi’nin 23.12.1998 Tarih ve E:1997/925, K:1998/1456 Sayılı Kararı.
  • Konya İdare Mahkemesi’nin 1998/1096 Sayılı Kararı.
  • Danıştay, Altıncı Daire, Esas No: 1999/6376, Karar No: 2001/616.
  • TUNÇER, M., 1999, “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma İmar Planı nın İptaline İlişkin Görüşler”. Yayınlanmamış Rapor.
  • Konya Valiliği, İl Kültür Müdürlüğünün 04.09.1999 gün ve 2481 sayılı yazısına cevaben Müze Müdürlüğünün yazdığı 24/12/1999 gün B.16.AMG.4.42.00.01/720-1329 sayılı görüş, hazırlayanlar; BENLİ Y., Arkeolog., KOYUNCU, M.,  Arkeolog.                                                                  
  • Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün Büyükşehir Belediye Başkanlığının 25.10.1999 gün ve 2067 / 3603 sayılı yazısına cevaben yazdığı 05/11/1999 gün, B.02.1.VGM.1.16.00.04/062 42.00/3024 sayılı yazı, hazırlayanlar; KOCADAĞISTAN, Y.,  Mimar, GENÇ, İ., İnş . Müh .
  • MEDAŞ (Meram Elektrik Dağıtım A.Ş.) Gn.Md.’nün Büyükşehir Belediyesine yazdığı 19/11/1999 gün, B.15.2.MEDAŞ.4.42.00.11/ TSS.3.4749 sayılı yazı
  • Türk Telekom Konya Başmüdürlüğü’nün Büyükşehir Belediyesine yazdığı 10/11/1999 gün, B.11.2.TTS.4.42.00.07/63412-E 5628 sayılı yazı
  • Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, Büro Müdürlüğü’nün 10/10/2000 gün, B.16.0.KTV.4.42.00.00/42.00.866/ 903 sayılı yazısı.
·       Konya Büyükşehir Belediyesi’nin  04/12/2000 gün, 2782 sayılı yazısı.
  • Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İmar İşleri daire Başkanlığı’nın 07/05/2001 tarihli yazısı.
  • Konya Büyükşehir Belediyesi İmar İşleri daire Başkanlığı 18/07/2001 gün, K.42.BŞB.3.02.1.01/2375/2743 sayılı yazısı.
  • Tarihi Kent Merkezinde İlk Çalışma”, 2003, Konya Büyükşehir Belediye Açıklaması.
KONYAKÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI KORUMA KURULU’NUN KARARLARI
·       18.11.1988 Tarih ve 322 sayılıkarar.
·       24.05.1991 Tarih ve 1042 Sayılı Karar.
·       19.06.1991 Tarih ve 1061 Sayılı Karar.
·       27.01.1993 Tarih ve 1572 Sayılı Karar.
  • 01.05.1995 Tarih ve 2255 Sayılı Karar.
  • 20.03.1996 Tarih ve 2498 Sayılı Karar.
  • 20.02.1997 Tarih ve   288 Sayılı Karar.
  • 20.02.1997 Tarih ve 2811 Sayılı Karar.
  • 13.03.1997 Tarih ve   290 Sayılı Karar.
·       02.12.1998 Tarih ve   349 Sayılı Karar.
  • 24.09.1999 Tarih ve 3616 Sayılı Karar.
  • 29.06.2000 Tarih ve 3815 Sayılı Karar.
  • 31.08.2000 Tarih ve 3896 Sayılı Karar.



NOTLAR

[19] Koruma Planları UTTA Planlama, Projelendirme, Danışmanlık Ltd. tarafındanhazırlanmıştır.
[20] Kültür Bakanlığı, KonyaKültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun 20.03.1996 Tarih ve 2498 SayılıKararı.
[21]Nakib El-Hac Es – Seyyid İbrahim Efendi Vakfı.
[22] Mehmet Köseoğlu’na yazılan08/03/1999 tarihli yazı.
[23] Gayr-i Menkul EskiEserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 13.11 1982 Gün ve A–3861 Sayılı Kararı.
[24] Konya Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kurulu’nun (Konya KTVK Kurulu) 02.12.1998 Gün ve 349 SayılıKararı.
[25] Konya KTVK Kurulu’nun24.05.1991 gün ve 1042 Sayılı Kararı.
[26] Konya KTVK Kurulu’nun19.06.1991 Gün ve 1061 Sayılı Kararı.
[27] Konya KTVK Kurul’unun 27.01.1993 gün ve 1572 SayılıKararı.
[28] Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını KorumaKurulu’nun 27.01.1993 Gün ve 1572 sayılı Kararı.
[29] Karatay Belediyesi’nin 01.06.1995 Gün ve 1597Sayılı Yazısı.
[30] ÇINAR, K., UYSAL, M., DEMİRTAŞ, A., 1998, “Konya Tarihi-TicariKent Merkezinde Eski ve Yeni Yapılaşmalarda, Tasarım ve Kullanım Kalitesininİrdelenmesi”, Uluslararası X. Yapı ve Yaşam Kongresi, “Mimarlıkta Kalite”, Mim.Odası Bursa Şubesi, S.149-160.
[31] Konya Büyükşehir Belediyesi’nin 04.12.2000 gün,2782 sayılı yazısı.
[33] 18/07/2001 gün, K.42.BŞB.3.02.1.01/2375/2743 sayılıKonya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İmar İşleri daire Başkanlığı yazısı.
[34] Konya İli, Meram İlçesi, 18 Mahallesi, 268 ada, 108 pafta, 10 sayılı parseldebulunan taşınmaz.
[35] Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun20.02.1997 günlü, 2811 Sayılı Kararı.
[36] Konya İdare Mahkemesi’nin 23.12.1998 Tarih veE:1997/925, K:1998/1456 Sayılı Kararı.
[37] TUNÇER, M., Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma İmarPlanı” nın İptaline İlişkin Görüşler, Konya Büyükşehir Belediyesine yazılan 24/02/1999 tarihli görüş.
[38] Konya Büyük Şehir Belediyesi, “Konya Tarihsel KentMerkezi Koruma ve Islah İmar Planı, Teknik Şartnamesi, 1996.
[39] ALKAN, A., 1994, “Konya Tarihsel Kentin PlanlamaSorunları”, Konya, S. 93-95.
[40] “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmarPlanı” , “Araştırma Raporu”, UTTA Planlama Ltd., Ekim 1996.
[41] Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun01.05.1995 gün ve 2255 sayılı kararı.
[42] “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmarPlanı” , “Araştırma Raporu”, UTTA Planlama Ltd., Ekim 1996. 
[43] “Konya Büyükşehir Alanı Kentiçi ve Yakın Çevre Ulaşım Master Planı Çalışması”, “KONYA TARİHSEL KENT MERKEZİKORUMA AMAÇLI İMAR PLANI UYGULAMASININ ULAŞIM VE TRAFİK AÇISINDANDEĞERLENDİRİLMESİ ÖN ETÜDÜ”, Yüksel Proje – Ulaşım-Art Ortaklığı, 15 Ocak 2001.
[44] y.a.g.e., S. 13.
[45] y.a.g.e., S. 20.
[46] Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun20.02.1997 Tarih ve 288 Sayılı Kararı.
[47] Plan ihalesi 08.02.2000 tarihinde yapılmıştır.
[48] UTTA, 14. 02. 2000 tarihli yazı.
[49] Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun29.06.2000 Tarih ve 3815 Sayılı Kararı.

1 yorum: